Το Μάιο του 1912 οι Ιταλοί κατέλαβαν χωρίς αντίσταση τα Δωδεκάνησα, τα οποία είχαν υπό την κατοχή τους οι Οθωμανοί για διάστημα αρκετών αιώνων. Εγκαταστάθηκαν σε αυτά έως το 1943, όταν και απώλεσαν οριστικώς την «κτήση» τους, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και τη συνακόλουθη κατάληψη των νησιών από τους πρώην συμμάχους τους, τους Γερμανούς.

Κατά τη διάρκεια τριάντα ενός χρόνων κατοχής, οι Ιταλοί κατασκεύασαν πολλά και σπουδαία οχυρωματικά έργα και κυρίως τη μεγάλη αεροναυτική βάση της Λέρου. Το νησί επελέγη από αυτούς για την κατασκευή αυτής της βάσης εξαιτίας της στρατηγικής σπουδαιότητάς του και της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας του, με την πληθώρα αρκετών και καλά προστατευμένων φυσικών λιμένων.

Η 8η Σεπτεμβρίου 1943 υπήρξε μία ημερομηνία – ορόσημο. Η Ιταλία συνθηκολόγησε με τους συμμάχους και βρέθηκε σε εμπόλεμη κατάσταση με την πρώην σύμμαχο της Γερμανία .
.

Για το μικρό νησί της Δωδεκανήσου, τη Λέρο, οι αεροπορικές επιδρομές και οι βομβαρδισμοί άρχισαν στις 26-9-1943, με τη βύθιση του ελληνικού αντιτορπιλικού Βασίλισσα Όλγα και του βρετανικού αντιτορπιλικού HMS Intrepid το λιμάνι του Λακκιού από γερμανικά αεροπλάνα, με τη βοήθεια Ιταλών αξιωματικών που παρέμειναν πιστοί στο Μουσολίνι.

Οι βομβαρδισμοί διήρκεσαν συνολικώς 54 ημέρες. Μετά απο 1332 αεροπορικές επιδρομές, στις 12/11/1943 οι Γερμανοί αποβιβάσθηκαν στο βόρειο τμήμα της Λέρου, με τη βοήθεια Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αποκόπτοντας έτσι το νησί. Μετά από 100 ώρες σκληρής μάχης, οι Γερμανοί κατέλαβαν εξ ολοκλήρου το νησί της Λέρου και έγιναν έτσι οι νέοι κατακτητές , οι οποίοι παρέμειναν στα Δωδεκάνησα μέχρι το Μάιο του 1945. Τη σκυτάλη παρέλαβαν οι Βρετανοί (βρετανική στρατιωτική διοίκηση) ως προσωρινοί κυρίαρχοι της περιοχής, οι οποίοι και παρέμειναν στα νησιά μέχρι το 1948, όταν και έλαβε χώρα η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην ελεύθερη Ελλάδα.

Μικρό απόσπασμα από τις μαρτυρίες του πατέρα μου Θανάση Παραπονιάρη από την πρώτη μέρα της μάχης της Λέρου.

«Μόλις με είχε τσιμπήσει ο ύπνος, μα αμέσως ξύπνησα και σηκώθηκα από τις εκρήξεις των βομβών που έπεφταν κοντά μας. Βούιζαν τα αεροπλάνα πολύ χαμηλά. Οι Εγγλέζοι δεν έβαζαν ούτε τουφέκι έξω, να μην προδώσουν τις θέσεις τους … ..

Ήρθαν μέσα στο Μύλο οι Εγγλέζοι για να καπνίσουν. Όλο το βράδυ δεν πάψανε καθόλου να μιλούν. Την αυγή μου φώναξεν ο μυλωνάς, ήταν όρθιος μέσα στην αυλή.Του απάντησα: ‘’τι είναι που θέλεις’’;

‘’Σηκωθείτε να φύγουμε από εδώ, δεν ακούς τι γίνεται; Ακόμα και η θάλασσα μουγκρίζει από τον θόρυβο’’! Τα μικρά μουρμούριζαν ‘’να πάμε εδώ στη γαλαρία μας, έστω και εδώ πιο σίγουροι θα είμαστε’’….

Κοίταξα το κανόνι, το πλήρωμα του ήταν γύρω – γύρω όλοι, ο αξιωματικός ήταν στο τηλέφωνο. Λίγο – λίγο είχεν φέξει, πέρα στο Μεροβίγλι κάτι καιγόταν. Το κανόνι ήταν γυρισμένο προς την Αγία Μαρίνα. Ο ήλιος είχεν ανατείλει ο μισός γύρισα και κοίταξα τη θάλασσα, ήταν ολόμαυρη από τα πλεούμενα, άνω από 100 θα ήταν, καΐκια, μοτοζάτερες, ΜΑS.

Ο οπλίτης καθόταν στην καρέκλα με το δάχτυλό του στη σκανδάλη. Ξαφνικά, ο αστυνομικός έφυγε από το τηλέφωνο και ούρλιαζε. Το κανόνι άρχισαν να πυροβολούν τα πλοία. Κάτω στο παλιό ανεμόμυλο τα τέσσερα κανόνια του πυροβολικού και όλα τα κανόνια από το Μεροβίγλι πυροβολούσαν. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που είδα τα κανόνια του παλιού ανεμόμυλου, τα γυρίσματα. Η θάλασσα έγινε λευκό από τα πλάνα κανόνι μεταξύ των πλοίων. Ήταν σαν ένα μεγάλο δημόσιο γιορτή! Ένιωσα ανακουφισμένος από το γεγονός ότι θα μπορούσα να παρακολουθήσετε από ένα ασφαλές μέρος.

Το κανόνι κοντά στο μύλο ήταν αυτόματο με γεμιστήρα των τεσσάρων σφαίρες. Τα κανόνια του πυροβολικού είχαν μια σφαίρα. Πήγα να σταθεί δίπλα στο άλλο κανόνι πυροβολικού, όπου βρήκα γείτονά μου Μανώλη. Το κανόνι ήταν δίπλα στο σπίτι του. Θα μπορούσαμε να δούμε τη δυνατότητα στην οποία είχαν τα γυρίσματα της πλοία. Στην απέναντι, πλάι στο δρόμο Ράχη, το είδαμε πέντε ιταλική ναύτες με μια λευκή σημαία. Επρόκειτο να Μεροβίγλι. Βάζουν κάτω από τα κανόνια του Propfet Ηλία και αριστερά. Τι θα μπορούσαν να κάνουν;

Όλα τα κανόνια είχαν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς. Ο υπάλληλος θα μπορούσε να τους δει με τα κιάλια. “ΈΝΑ! Italiano! Είπε …

Ο ήλιος ήταν ψηλά στον ουρανό, όταν ακούσαμε τον ήχο των αεροπλάνων. Είχαν προέρχονται από τα πλοία? ήταν έξι “νεότερους”. Έριξαν όλες τις βόμβες τους στη Ράχη. Φαίνεται ότι οι βόμβες έκαναν τη δουλειά τους. Ένα καταφύγιο βόμβα χτυπήθηκε, όπως βράχια ρίχτηκαν στον ανεμόμυλο, όπου ήμασταν. Μερικά από τα πλοία που γύρισε πίσω και άλλοι βυθίστηκαν. Υπήρχαν δύο MAS τρέξιμο, ήταν κρυμμένη πίσω Ζύμη και σώθηκαν από τα γυρίσματα της κανόνια. Άκουσα ότι εξήντα Γερμανοί αφήσει τα πλοία τους και τώρα τα κανόνια που άλλαξαν στόχο. Αυτή τη φορά χτυπούσαν πάνω “Παναγιές”.

Αυτά ήταν όλα θα μπορούσα να δω εκείνο το πρωί. Ήμουν σίγουρος ότι οι Γερμανοί έχουν διωχθεί.

Έτρεξα για να τους πει την είδηση. Έτρεχα με τη χρήση όλη την ενέργειά μου, γιατί τα αεροπλάνα έρχονταν από παντού. Όταν έφτασα στο σπήλαιο δεν βρήκα την οικογένειά μου. Το μόνο πρόσωπο που είδα ήταν ο Νικόλας, γιος του «Τιμίου Προδρόμου», ο οποίος ήρθε λαχάνιασμα. “Το σπίτι μου έχει φύγει ..”, είπε. Μετά από δύο λεπτά, ο Μανώλης ο γείτονάς μου ήρθε, (ήμασταν μαζί πριν από τρία λεπτά) και μας είπε ότι το σπίτι μου είχε φύγει, πάρα πολύ. Ήταν μια τέτοια μεγάλη απώλεια! Έχουμε περάσει ένα άγριο βομβαρδισμό. Η «νεότερους» δεν σταμάτησε να μας χτυπήσει. Πήγα έξω ψάχνει για την οικογένειά μου. Ήμουν κρύβεται πίσω από κάθε βράχο είδε ακολουθώντας το δρόμο προς το καταφύγιο. Έως ότου πήρα στο Μύλο είδα εκατοντάδες αγγλικά και ιταλικά στρατιώτες. Ένας από αυτούς φώναξε σε μένα. “Πού πας ηλίθιο;” Πήρα στο καταφύγιο όπου όλα αυτά είδα. Η καρδιά μου θα μπορούσε να νικήσει τώρα. Υπήρχαν Αγγλικά στο καταφύγιο, πάρα πολύ. Θα μουρμούρισε όταν με είδε. Ήθελαν το καταφύγιο για τους εαυτούς τους. Περιμέναμε την ευκαιρία να φύγει, αλλά δεν βρήκαμε .it ήταν έντεκα. Θα μπορούσα να ακούσω τα stoukas βυθίζει. Μόνο ο μυλωνάς ήταν ατάραχος. Ήταν «αρωματισμό» στην γκαλερί με την πίπα του. Οι Άγγλοι έσβησαν σε δώδεκα σιγά-σιγά σε ζευγάρια για να αλλάξετε το ρολόι. Ήθελα να βγούμε βρίσκοντας κάτι για την οικογένειά μου για να φάει. Δεν επιτρέψτε μου να πάω, γιατί ο εχθρός θα μπορούσε να μας δει. Σε δύο, πήρα έξω? Κούνησα στο Εγγλέζοι “Mangiara, Food”. Ξάπλωσα με το πρόσωπό μου στον τομέα αυτό. Έγινα ένα με τους θάμνους. Εκείνη την ημέρα ήταν πραγματικά τρομακτικό! Θα μπορούσα να έχω χάσει τη ζωή μου …

Ήταν περίπου τρεις. Οι stoukas έγιναν τα γυρίσματα πάνω “Mermigaria” στην Καμάρα. Πυροβόλησαν κάθε γωνιά της Λέρου. Κοίταξα Πατέλα. Είδα πολλά αεροπλάνα που έρχονται. Τα αεροπλάνα ήταν να επιτεθούν (το «Messerschmitt», όπως τους αποκάλεσε Άγγλοι). Πετούσαν πολύ χαμηλά πάνω από τους δρόμους ακριβώς όπως τα αυτοκίνητα. Είχαν ουρλιάζει γύρω από το νησί παντού, στα ποτάμια, κάτω από τα δέντρα … Η μπαταρία σε Kromidi χτυπήθηκε από χιλιάδες σφαίρες, οι οποίες διασκορπίζονται παντού στο νησί, γύρω από τα βουνά. Τα κανόνια δεν σταματούν γυρίσματα. Καταδιωκτικό, ήταν υδροπλάνο πέρασε από πάνω μου τόσο χαμηλά που έβλεπα τον πιλότο. Έψαχνε δεξιά και αριστερά. Το αεροπλάνο είχε τη σβάστικα σε αυτό, πολυβόλο του πετούσε φωτιά και μέταλλο! Υπήρχε μόνο ένας ήχος που μπορούσε να ακούσει το ” Λέρος ”. Πίσω από αυτό άλλα αεροπλάνα που έρχονται. Όλοι τους είχαν τα γυρίσματα της γειτονιάς, ανεμόμυλος μας και το κανόνι δίπλα του. Δεν μπορώ να φανταστώ πόσο πολλοί οι νεκροί ήταν από το κανόνι του Μύλου. Είμαι βέβαιος ότι είδα έναν νεκρό και έναν πολύ άσχημα στο τραυματισμένο άνθρωπο. Το πολυβόλο του ” Σάντα Giovanni ” πυροβόλησε πολλές σφαίρες.

Η “Messerschmitt” του βρίσκονται γρήγορα και τον κατέστρεψε. Είμαι βέβαιος ότι η ιταλική οπλίτης σκοτώθηκε. Όταν γύρισα το κεφάλι μου στο Δρυμώνα, είδα ένα μεγάλο σύννεφο από αεροπλάνα που έρχονται πάνω από τα μικρά νησιά μέχρι την περιοχή της Μόλο της Κεφάλας “. Δεν είμαι σίγουρος πόσοι ήταν εκεί. Θα μπορούσαν να είναι εκατό. Θα μπορούσαν να είναι λιγότερο ή περισσότερο, ίσως περισσότερο από ό, τι εκείνα που έφερε τους αλεξιπτωτιστές. Είχαν ανεμόπτερα, πάρα πολύ. Όλοι όσοι ήταν εκεί πρέπει να θυμούνται όλα αυτά τα πράγματα. Ποιος μπορεί να ξεχάσει! Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα ότι τα αεροπλάνα που επιτίθενται προστάτευαν τους αλεξιπτωτιστές. Ήμουν πραγματικά φοβισμένος εκείνη την ημέρα. Ένιωθα ότι δεν μπορούσα να κουνηθώ το σώμα μου! Δεν ήταν ένα παιχνίδι! Περισσότεροι από 150 αεροπλάνα από πάνω της Λέρου. Έπρεπε να περάσουμε από εκείνο το σημείο. Ήμουν στη μέση του γηπέδου.

Οι πρώτοι αλεξιπτωτιστές άρχισαν να πέφτουν. I έλασης σε μια μπάλα, το μισό δρόμο για να πάει στα καταφύγια ήταν ανηφορικός και το άλλο μισό ήταν κατηφόρα. Πήρα να τα καταφύγια υποχώρησαν. Όταν πήρα στα θεωρεία, είπα να Καλλαδίνα αυτά που είδα: ότι οι πιλότοι θα μπορούσαν να μας αρπάξει με τα χέρια τους. Εκείνη τη στιγμή μια αγγλική άνδρας πήδηξε από δύο μέτρα. Έχει σχεδόν έπεσε πάνω μου. Στη συνέχεια, ένα άλλο έπεσε. Έφεραν ένα πληγωμένο άνθρωπο. Τον έβαλαν αργά προς τα κάτω. Ήταν ο shooter κανόνι. Το κεφάλι του είχε μια μεγάλη πληγή και αίμα. Υποθέτω ότι το υδροπλάνο που είχε περάσει από πάνω μου, τους πυροβόλησε. Οι Εγγλέζοι έβγαζαν τις ταυτότητες τους? που έσκισε τις φωτογραφίες τους φωνάζοντας «αλεξιπτωτιστές, αλεξιπτωτιστές». Δεν πυροβολούν πια με τα κανόνια.